Tòa án được tự mình áp dụng những biện pháp khẩn cấp tạm thời nào? Có được tự áp dụng biện pháp phong tỏa tài sản hay không?

Nội dung chính

• Tòa án được tự mình áp dụng những biện pháp khẩn cấp tạm thời nào?
• Điều kiện để Tòa án tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời?
• Tòa án có phải bồi thường khi áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng hay không?

Tòa án được tự mình áp dụng những biện pháp khẩn cấp tạm thời nào?

Căn cứ theo khoản 3 Điều 111 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 thì Tòa án chỉ tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong trường hợp quy định tại Điều 135 của Luật này.

Theo đó, dẫn chiếu đến Điều 135 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, được sửa đổi bởi Điều 55 Luật Phòng, chống bạo lực gia đình 2022 (Có hiệu lực kể từ ngày 01/07/2023) quy định như sau:

Tòa án tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

Tòa án tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4, 5 và 14 Điều 114 của Bộ luật này trong trường hợp đương sự không yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời.

Như vậy, theo quy định nêu trên và dẫn chiếu đến Điều 114 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 thì Tòa án chỉ được tự mình quyết định áp dụng những biện pháp khẩn cấp tạm thời sau đây:

- Giao người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi cho cá nhân hoặc tổ chức trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục.

- Buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ cấp dưỡng.

- Buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do tính mạng, sức khoẻ bị xâm phạm.

- Buộc người sử dụng lao động tạm ứng tiền lương, tiền bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, chi phí cứu chữa tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, tiền bồi thường, trợ cấp tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp cho người lao động.

- Tạm đình chỉ thi hành quyết định đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, quyết định sa thải người lao động.

- Cấm tiếp xúc với nạn nhân bạo lực gia đình.

Theo đó, khi đương sự không có yêu cầu thì Tòa án sẽ không được tự mình áp dụng biện pháp phong tỏa tài sản của người có nghĩa vụ mà chỉ có thể áp dụng những biện pháp nêu trên đây.

Trước đây, Điều 135 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định:

Tòa án tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

Tòa án tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4 và 5 Điều 114 của Bộ luật này trong trường hợp đương sự không yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời.

Áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời (Hình từ Internet)

Điều kiện để Tòa án tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời?

Căn cứ theo Điều 5 Nghị quyết 02/2020/NQ-HĐTP thì Tòa án chỉ tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời cụ thể khi có đầy đủ các điều kiện sau đây:

- Việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời đó liên quan đến vụ án đang giải quyết;

- Việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời là thực sự cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu cấp bách và thuộc trường hợp quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4 và khoản 5 Điều 114 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 và các điều từ Điều 115 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 đến Điều 119 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015;

- Đương sự không làm đơn yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời vì có lý do chính đáng hoặc trở ngại khách quan.

Ví dụ: Tòa án chỉ tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời “Buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ cấp dưỡng” khi có đầy đủ các điều kiện sau đây:

- Việc giải quyết vụ án có liên quan đến yêu cầu cấp dưỡng;

- Xét thấy việc cấp dưỡng đó là có căn cứ;

- Nếu không thực hiện trước ngay một phần nghĩa vụ cấp dưỡng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe, đời sống của người được cấp dưỡng và đương sự chưa có điều kiện thực hiện được quyền yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời.

Lưu ý: Khi tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời cụ thể, ngoài việc phải thực hiện đúng quy định tại điều luật tương ứng của Bộ luật Tố tụng dân sự, Tòa án cần phải căn cứ vào các quy định của pháp luật liên quan để ra quyết định.

Ví dụ: Trong vụ án xác định cha cho con, nguyên đơn yêu cầu Tòa án xác định ông A là cha cháu C (12 tuổi), mẹ cháu C mất năng lực hành vi dân sự, cháu C không có ai nuôi dưỡng, chăm sóc, không có người thân thích.

Bà D có đầy đủ điều kiện quy định tại Điều 49 Bộ luật Dân sự 2015 tự nguyện đảm nhận việc giám hộ thì Tòa án ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời giao cháu C cho bà D nuôi dưỡng, chăm sóc trong quá trình Tòa án giải quyết vụ án.

Tòa án có phải bồi thường khi áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng hay không?

Căn cứ theo khoản 2 Điều 113 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, nếu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng mà gây thiệt hại cho người bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời hoặc cho người thứ ba thì Tòa án sẽ phải bồi thường nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

- Tòa án tự mình áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời;

- Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời khác với biện pháp khẩn cấp tạm thời mà cơ quan, tổ chức, cá nhân yêu cầu;

- Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời vượt quá yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời của cơ quan, tổ chức, cá nhân;

- Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng thời hạn theo quy định của pháp luật hoặc không áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời mà không có lý do chính đáng.