là trong thời kỳ tư bản và công nghiệp, ý thức về công bằng xã hội, quyền con người, và đấu tranh giai cấp bắt đầu thay đổi. Đây là minh chứng cho việc ý thức xã hội thay đổi theo các điều kiện vật chất, chính trị và kinh tế của từng thời kỳ.
Ví dụ về sự phát triển ý thức đạo đức: trước đây, các chế độ nô lệ được coi là điều tự nhiên và chấp nhận