Phiên tòa trực tuyến và phiên tòa thông thường: Trình tự, thủ tục tố tụng có gì giống và khác nhau?

Nội dung chính

• Phiên tòa trực tuyến là gì?
• Trình tự, thủ tục tố tụng tại phiên tòa trực tuyến diễn ra như thế nào?
• Dự kiến hướng xử lý một số tình huống phát sinh tại phiên tòa trực tuyến?

Phiên tòa trực tuyến là nội dung đang được xây dựng tại Dự thảo Thông tư về Quy chế tổ chức phiên tòa trực tuyến do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao ban hành. Dưới đây là dự kiến các trình tự, thủ tục tố tụng tại phiên tòa trực tuyến.

Phiên tòa trực tuyến là gì?

Theo quy định tại Điều 3 Dự thảo Thông tư về Quy chế tổ chức phiên tòa trực tuyến (Dự thảo 2) thì phiên tòa trực tuyến được định nghĩa như sau:

"Điều 3. Từ ngữ được sử dụng trong Quy chế

1. Phiên tòa trực tuyến là việc tổ chức phiên tòa xét xử vụ án theo trình tự luật định có sử dụng các thiết bị điện tử, liên kết với nhau thông qua môi trường mạng, cho phép bị cáo, bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác tham gia phiên tòa tại các điểm cầu, nhưng vẫn bảo đảm trực tiếp theo dõi đầy đủ hình ảnh, âm thanh và tham gia tất cả trình tự, thủ tục tố tụng của phiên tòa bằng lời nói, hành vi tố tụng trực diện, liên tục, công khai, có sự chứng kiến của các chủ thể vào cùng một thời điểm.

2. Điểm cầu trung tâm: là không gian tổ chức phiên tòa xét xử vụ án tại trụ sở Tòa án hoặc địa điểm do Tòa án lựa chọn, được tổ chức theo quy định tại Thông tư số 01/2017/TT-TANDTC ngày 28/7/2017 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quy định về phòng xử án, có sự tham gia của những người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng khác theo quy định của pháp luật và bảo đảm các yêu cầu về trang thiết bị công nghệ hỗ trợ tổ chức phiên tòa trực tuyến.

3. Điểm cầu thành phần: là không gian tổ chức phiên tòa xét xử vụ án do Tòa án tổ chức hoặc chấp nhận, có sự tham gia của một số chủ thể tham gia tố tụng và được tổ chức theo quy định của Thông tư này."

Như vậy, phiên tòa trực tuyến là một trong những hình thức tổ chức phiên tòa xét xử vụ án theo trình tự luật định, trong đó có sử dụng các thiết bị điện tử, liên kết với nhau thông qua môi trường mạng, cho phép bị cáo, bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác tham gia phiên tòa tại các điểm cầu, nhưng vẫn bảo đảm trực tiếp theo dõi đầy đủ hình ảnh, âm thanh và tham gia tất cả trình tự, thủ tục tố tụng của phiên tòa bằng lời nói, hành vi tố tụng trực diện, liên tục, công khai, có sự chứng kiến của các chủ thể vào cùng một thời điểm.

Phiên tòa trực tuyến và phiên tòa thông thường: Trình tự, thủ tục tố tụng có gì giống và khác nhau?

Trình tự, thủ tục tố tụng tại phiên tòa trực tuyến diễn ra như thế nào?

Theo quy định tại Điều 14 Dự thảo Thông tư về Quy chế tổ chức phiên tòa trực tuyến (Dự thảo 2) thì dự kiến trình tự, thủ tục tố tụng tại phiên tòa trực tuyến diễn ra như sau:

"Điều 14. Trình tự, thủ tục tố tụng tại phiên tòa trực tuyến

1. Trình tự, thủ tục phiên tòa trực tuyến thực hiện như phiên tòa thông thường theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính.

2. Một số yêu cầu cần thực hiện tại phiên tòa trực tuyến như sau:

a) Tòa án kiểm tra căn cước của những người tham gia phiên tòa thông qua so sánh trực tuyến các giấy tờ tùy thân hoặc thông qua hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Đối với phiên tòa xét xử vụ án hình sự tại điểm cầu thành phần thì công chức Tòa án hoặc cán bộ, chiến sĩ thuộc cơ sở giam giữ hỗ trợ phiên tòa phải kiểm tra sự có mặt của những người được triệu tập và thông báo cho Thư ký phiên tòa.

Đối với phiên tòa phúc thẩm vụ án hành chính, dân sự tại điểm cầu thành phần của trụ sở Tòa án đã xét xử, giải quyết sơ thẩm thì công chức Tòa án hỗ trợ phiên tòa phải kiểm tra sự có mặt của những người được triệu tập và thông báo cho Thư ký phiên tòa.

b) Khi khai mạc, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa phải phổ biến thêm việc xét xử trực tuyến vẫn đảm bảo các trình tự, thủ tục tố tụng; các quyền và lợi ích hợp pháp của bị cáo, bị hại, đương sự vẫn được thực hiện theo quy định pháp luật tố tụng.

c) Trường hợp người tham gia tố tụng tại điểm cầu thành phần cung cấp thêm tài liệu, chứng cứ thì thực hiện như sau:

Đối với vụ án hình sự thì công chức Tòa án hoặc cán bộ, chiến sỹ thuộc cơ sở giam giữ tiếp nhận, thực hiện sao chụp theo hình thức dữ liệu điện tử và gửi cho Hội đồng xét xử. Công chức Tòa án hoặc cán bộ, chiến sỹ thuộc cơ sở giam giữ lập biên bản tiếp nhận tài liệu, chứng cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 253 của Bộ luật Tố tụng hình sự. Sau khi kết thúc phiên tòa phải chuyển ngay biên bản kèm tài liệu, chứng cứ cho Thẩm phán chủ tọa phiên tòa.

Đối với vụ án hành chính, dân sự thì họ tự sao chụp theo hình thức dữ liệu điện tử và gửi cho Hội đồng xét xử. Việc giao nộp chứng cứ, tài liệu thực hiện theo quy định tại Điều 96 của Bộ luật Tố tụng dân sự, Điều 83 của Luật Tố tụng hành chính.

Chủ tọa phiên tòa phải công bố, xem xét, đánh giá các tài liệu, chứng cứ này sau khi nhận được bản sao chụp tài liệu, chứng cứ.

d) Phiên tòa trực tuyến phải được ghi âm, ghi hình có âm thanh dưới dạng dữ liệu điện tử.

đ) Biên bản phiên tòa tuân thủ biểu mẫu theo quy định của pháp luật tố tụng. Ghi rõ phiên tòa diễn ra tại các điểm cầu nào; ghi rõ họ, tên Kiểm sát viên, công chức Tòa án hoặc cán bộ, chiến sỹ thuộc cơ sở giam giữ, tại điểm cầu thành phần.

e) Bản án, quyết định của Tòa án phải tuân thủ biểu mẫu theo quy định của pháp luật tố tụng. Phần mở đầu của bản án, quyết định của Tòa án phải ghi rõ phiên tòa diễn ra tại các điểm cầu nào; ghi rõ họ, tên Kiểm sát viên, công chức Tòa án hoặc cán bộ, chiến sỹ thuộc cơ sở giam giữ, tại điểm cầu thành phần.

3. Xác định tư cách tham gia tố tụng của Kiểm sát viên, công chức Tòa án hoặc cán bộ, chiến sỹ thuộc cơ sở giam giữ, tại điểm cầu thành phần với tư cách “Người tham gia tố tụng khác”."

Theo đó, trình tự, thủ tục phiên tòa trực tuyến thực hiện giống như phiên tòa thông thường theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính. Tuy nhiên, trình tự, thủ tục tố tụng tại phiên tòa trực tuyến phải đảm bảo các yêu cầu riêng về kỹ thuật trực tuyến và dữ liệu điện tử nói trên.

Dự kiến hướng xử lý một số tình huống phát sinh tại phiên tòa trực tuyến?

Theo quy định tại Điều 15 Dự thảo Thông tư về Quy chế tổ chức phiên tòa trực tuyến (Dự thảo 2) thì dự kiến hướng xử lý một số tình huống phát sinh tại phiên tòa trực tuyến như sau:

"Điều 15. Xử lý một số tình huống có thể xảy ra tại phiên tòa

1. Trong quá trình diễn ra phiên tòa trực tuyến mà hệ thống trực tuyến bị gián đoạn do lỗi kết nối đường truyền, mất điện hoặc sự cố khác làm phiên tòa không thể tiếp tục được thì Tòa án ra quyết định tạm ngừng phiên tòa.

Công chức Tòa án hoặc cán bộ, chiến sỹ thuộc cơ sở giam giữ thông báo quyết định tạm ngừng phiên tòa cho những người tham gia tại điểm cầu thành phần.

2. Trường hợp đến ngày mở lại phiên tòa mà vẫn không thể tổ chức được thì Tòa án ra quyết định hoãn phiên tòa. Tòa án xem xét, quyết định việc mở lại phiên tòa theo hình thức trực tuyến hoặc theo hình thức thông thường theo quy định của pháp luật./."

*Chi tiết nội dung Dự thảo Thông tư về Quy chế tổ chức phiên tòa trực tuyến (Dự thảo 2): tại đây.