Hình phạt cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định

Nghề nghiệp và công việc là hai khái niệm khác nhau, nhưng lại có liên quan đến nhau. Nghề nghiệp là công việc hàng ngày làm để mưu sống như nghề thợ mộc, thợ tiện, lái xe, bác sĩ, giáo viên, v.v … Khi nói đến nghề, tức là công việc của một người gắn liền với cuộc sống của họ, công việc đó phải được đào tạo hoặc có kinh nghiệm lâu dài, cha truyền con nối. Còn khi nói đến công việc nhất định là việc làm không ổn định, có tính chất thời vụ như: ngoài việc sản xuất nông nghiệp, vào thời gian công việc đồng áng nhàn rỗi, người nông dân ra thành phố, thị xã làm thuê một số việc khuân vác, sửa chữa nhà cửa, phụ giúp bán hàng, giúp việc trong gia đình, trông giữ trẻ …
 
Việc phân biệt rạch ròi thế nào là nghề và thế nào là công việc nhất định, là việc phức tạp. Trong nền kinh tế thị trường hiện nay có những việc đối với người này là một nghề, nhưng đối với người khác lại là công việc.
 
Cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định là một loại hình phạt bổ sung mà Tòa án áp dụng đối với người bị kết án khi xét thấy nếu để người bị kết án hành nghề hoặc làm công việc đó, thì có thể gây nguy hại cho xã hội.
 
Khi áp dụng hình phạt này đối với người bị kết án, Tòa án cũng phải tuyên rõ trong bản án là cấm hành nghề gì hoặc cấm làm công việc gì, không nên tuyên “ cấm hành nghề hoặc cấm làm công việc có thể gây nguy hại cho xã hội ”. Tuyên như vậy là trái với nguyên tắc cá thể hóa hình phạt và mặc nhiên Tòa án đã tước bỏ quyền lao động kiếm sống của người bị kết án sau khi họ chấp hành xong hình phạt tù. Tuy nhiên, khi Tòa án cấm người bị kết án hành nghề gì hoặc cấm làm công việc gì phải căn cứ vào hành vi phạm tội của người bị kết án, nếu hành vi phạm tội có liên quan đến nghề nghiệp của họ thì mới cấm họ hành nghề đó.
 
Theo quy định tại Điều 36 Bộ luật hình sự thì thời hạn cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định là từ một năm đến năm năm. Thời hạn cấm được tính bắt đầu từ khi chấp hành xong hình phạt tù hoặc khi bản án có hiệu lực pháp luật nếu hình phạt chính là cảnh báo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc trong trường hợp người bị kết án được hưởng án treo.