Quy định tăng nặng trách nhiệm hình sự trong trường hợp phạm tội có tính chất côn đồ

Bộ luật hình sự quy định “ phạm tội có tính chất côn đồ” là tình tiết định khung hình phạt đối với tội giết người và tội cố ý gây thương tích, nhưng được quy định là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự khi quyết định hình phạt đối với các tội phạm khác. Tuy nhiên không phải đối với tất cả các tội mà chỉ đối với một số tội xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm của con người, như: tội bức tử ( Điều 100 ), tội đe dọa giết người ( Điều 103 ), tội hành hạ người khác (Điều 110), tội làm nhục người khác (Điều 121), v.v..; hoặc xâm phạm đến quyền tự do dân chủ của công dân như: tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật (Điều 123), tội xâm phạm chỗ ở của công dân (Điều 124); các tội xâm phạm sở hữu như: tội cướp tài sản (Điều 133), tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản (Điều 134), tội cưỡng đoạt tài sản (Điều 135), v.v..; hoặc một số tội xâm phạm trật tự an toàn công cộng, trật tự công cộng, trật tự quản lý hành chính như: tội đua xe trái phép (Điều 207), tội gây rối trật tự công cộng (Điều 245), tội chống người thi hành công vụ (Điều 257), v.v..
 
Phạm tội có tính chất côn đồ là trường hợp khi phạm tội, người phạm tội rõ ràng đã coi thường những quy tắc trong cuộc sống, có những hành vi ngang ngược, càn quấy, bất chấp sự can ngăn của người khác, chỉ vì những nguyên cớ nhỏ nhặt nhưng cũng cố tình gây sự để phạm tội.
 
Tính chất côn đồ của hành vi phạm tội phụ thuộc vào cả hai yếu tố: nhân thân người phạm tội và không gian, địa điểm nơi xảy ra tội phạm. Khi xem xét nhân thân người phạm tội không chỉ xem xét quá khứ của họ mà phải xem xét đến cả tính cách, thái độ xử sự của họ trong cuộc sống hàng ngày. Thực tiễn xét xử cho thấy, không phải bao giờ người có nhiều tiền án, tiền sự khi phạm tội đều có tính chất côn đồ mà không ít trường hợp, người phạm tội chưa có tiền án, tiền sự nhưng hành vi phạm tội của họ lại có tính chất côn đồ.
 
Khi xác định hành vi trường hợp phạm tội có tính chất côn đồ, cần phải xem xét một cách toàn diện, không nên xem xét một cách phiến diện, như: chỉ nhấn mạnh đến nhân thân, chỉ nhấn mạnh đến địa điểm xảy ra vụ án hoặc chỉ nhấn mạnh đến hành vi cụ thể mà người phạm tội thực hiện.
 
Tình tiết phạm tội có tính chất côn đồ cũng là tình tiết định khung hình phạt của một số tội như tội giết nguời (điểm n khoản 1 Điều 93), tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe cảu người khác ( điểm I khoản 1, khoản 2, khoản 3 Điều 104) … Do đó, khi quyết định hình phạt đối với người phạm các tội này trường hợp có tính chất côn đồ thì không coi tình tiết này là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.